Fabry Hastalığının Tanısı

Tanısı kitleri

Daha detaylı bilgi için

Popülasyonların taranması

Daha detaylı bilgi için

Fabry hastalığının teşhis edilmesi zordur. Bunun sebebi kısmen rahatsızlık ile bağlantılı multisistemik belirti ve semptomların çeşitli başka hastalıkların belirti ve bulguları ile örtüşmesi;1,2 ve ayrıca hastalığın ilerlemesindeki değişkenliktir. Fabry hastalığı nadir bir rahatsızlıktır; dolayısıyla hastalar nonspesiifik multisistemik semptomlar ile hekime başvurduğunda hekimler tarafından otomatik olarak göz önünde bulundurulmayabilir.1,2

Yanlış tanı yaygındır; Fabry Sonlanım Anketindeki (FOS) hastaların %25’ine başlangıçta yanlış teşhis konulmuştur.1 Semptomların ortaya çıkması ile teşhis arasında geçen ortalama süre erkeklerde 13.7 yıl ve kadınlarda 16.3 yıldır.1Kadınlarda teşhisin daha fazla gecikmesinin sebebinin tutarsız hastalık belirtileri, genetik varyasyon, hastalığın daha yavaş ilerlemesi ve hastalığın prevalansına dair yanlış kanılar olduğu düşünülmektedir.1–4

Fabry hastalığının tanısında tipik olarak rol oynayan farklı uzmanlar, başvurma sıklığına göre

Şekil Beck, 2006’dan uyarlanmıştır2

Fabry Hastalığı'nda tanının konulması

Fabry hastalığının belirti ve bulgularının çok azı hastalığa özgüdür. Ancak, bazı belirtiler ve bulgular büyük oranda Fabry hastalığını düşündürür ve her zaman için, özellikle de birden fazlası mevcut bulunduğunda, daha detaylı olarak incelenmelidir.

Fabry hastalığının teşhisinde kullanılan belirtiler ve bulgular1,2

Fabry disease diagnosis in the human body. A body image

Kalp

İletim bozuklukları, aritmi, sol ventrikül hipertrofisi, iskemi

Böbrek

Kistler, albüminüri, proteinüri, progresifböbrek yetmezliği

Deri

Anjiyokeratomlar

Gastrointestinal sistem

Karın ağrısı, mide bulantısı, kusma kabızlık, ishal

Merkezi sinir sistemi

Geçici iskemik ataklar, inme nöropsikiyatrik problemler, yorgunluk

Periferik sinir sistemi

Akroparestezi, hipohidroz, ısıya duyarlılık

Gözler

Kornea vertisillata, kıvrımlı retinal kan damarları

Kulaklar

İşitme bozukluğu, vertigo, tinnitus

Fabry disease diagnosis - Cornea verticillata in a patient

Fabry hastalığı olan bir hastada kornea vertisillatta3

Resim Dr A Sodi’nin izniyle yayınlanmıştır
Fabry disease diagnosis - Typical angiokeratoma on the skin

Fabry hastalığı olan bir hastanın derisindeki (uyluk ve kalça) tipik anjiyokeratom

Resim Dr T Jansen’in izniyle yayınlanmıştır
Fabry disease diagnosis - MRI of the heart of a patient with Fabry disease

Fabry hastalığı olan bir hastanın kalbinin, belirgin sol ventrikül hipertrofisinin görüldüğü, MRI görüntüsü

LA, sol atriyum; LV, sol ventrikül; MRI, manyetik rezonans görüntüleme; RV, sağ ventrikül

Resim Dr A Linhart’ın izniyle yayınlanmıştır2

Tanının doğrulanması

Laboratuvarda Fabry hastalığının tanısı için altın standart prosedürler bir hastanın lökositlerindeki α-Gal A aktivitesinin ölçülmesi ve GLA geninin moleküler analizidir (aşağıdaki şekle bakınız). Dokularda Gb3’ün ilerleyici birikimi tarihsel olarak Fabry hastalığının başlıca bir özelliği olarak kabul edilmiştir;1 dolayısıyla kromatografi, enzim-bağlantılı immonosorbent tayinler ve kütle spektrometrisi plazma ve idrarda Gb3ölçümünde kullanılmaktadır.2 Ancak, Gb3birikiminin Fabry hastalığının klinik semptomlarının tek sorumlusu olup olmadığı sorgulanmıştır. Buna göre, Gb3’ün Fabry hastalığının bir biyobelirteci olarak güvenilirliği şüphelidir.1,3,4

Erkek hastalar:

  • Klasik Fabry hastalığı fenotipine sahip hastalara sadece ihmal edilebilir α-Gal A aktivitesinin varlığına dayanılarak güvenilir şekilde teşhis konulabilir.
  • Atenüe fenotiplere sahip hastalar, bir yandan normal referans aralığının altında seviyeler sergilerken, diğer yandan büyük oranda rezidüel α-Gal A aktivitesi gösterebilir. Bu tür hastalarda GLA geninin bir mutasyon analizi yapılmalıdır.4
Şekil Springer’in izni ile Gal et al. J Inherit Metab Dis 2011; 34:509–14 (© The Authors 2011)’den uyarlanmıştır

Kadın hastalar:

  • α-Gal A aktivitesi heterozigot kadınlarda (bir fonksiyonel kromozom ve İyonizasyon dolayısıyla) normal aralıkta olabilir. Dolayısıyla, α-Gal A aktivitesinin ölçümü kadınlarda Fabry hastalığının tanısı için güvenilir bir yöntem değildir.
  • GLA geninde hastalıkla bağlantılı, heterozigot mutasyonun tespiti heterozigot kadınlarda Fabry tanısını doğrular.4
Şekil Springer’in izni ile Gal et al. J Inherit Metab Dis 2011; 34:509–14 (© The Authors 2011)’den uyarlanmıştır

Erken tanının önemi

Fabry hastalığının erken tanısı esastır. Erken teşhis sayesinde, geri dönüşsüz olma potansiyeli taşıyan organ hasarını sınırlamaya yönelik spesifik tedavi ve semptom yönetimi başlatılabilir.1,2 Tanının zamanında konulması aynı zamanda hastanın hastalığın daha teşhis edilmemiş olduğu akrabaları için de faydalı olabilir; çünkü eksiksiz bir soyağacı analizi, bir aile içerisinde beşe kadar ek Fabry hastalığı vakasının tespit edilmesini sağlayabilir.3

Tanı için, çok çeşitli klinik uzmanlıklara sahip multidisipliner bir ekip tarafından gerçekleştirilen çok sayıda test yapılır.4 Erkeklerde, teşhis α-Gal A aktivitesinin test edilmesi ile konulur ve genetik testlerle doğrulanır; kadınlarda, tanı genetik testlere dayalı olmalıdır; çünkü α-Gal A aktivitesi normal aralık dahilinde olabilir.4,5

Fabry hastalığının tanı ve tedavisindeki gecikmelerin hem erkek ve hem de kadın hastalar açısından klinik olarak geri dönüşsüz organ hasarı, hayati organ disfonksiyonu ve erken mortaliteyi de içeren önemli sonuçları olabilir.1 Eğer tedavi edilmezse, Fabry hastalığı beklenen yaşam süresini erkeklerde yaklaşık 20 yıl ve kadınlarda 15 yıl azaltabilir.6–8

Tanının iyileştirilmesi

Yanlış tanı

Yanlış tanı Fabry hastalığında yaygındır.1 Fabry hastalığı olan hastalar üzerinde yapılan bir analizde, hastaların %25’ine yanlış tanı konulduğu ve semptomların ortaya çıkışı ile tanı arasında geçen ortalama sürenin 13 yıl olduğu görülmüştür.2 Hastalığın klinik seyri çok değişkendir ve bu da çok çeşitli olası ayırıcı tanılara neden olmaktadır.1 Fabry hastalığının yaygın yanlış tanıları arasında romatizmal hastalıklar ve romatizmal ateş, artrit, nöropsikolojik hastalık ve multipl skleroz vardır.2 Fabry hastalığı, kesin olmayan patolojiler ve atipik bir seyir izleyen patolojiler için ayırıcı tanılar listesine dahil edilmelidir.11

Yanlış tanı yüzdesi (%)

Start typing and press Enter to search